Türkiyemizin şehirlerinin adları nereden geliyor, hiç düşündünüz mü?
Kimisi tarihi bir olay sonucunda, kimisi coğrafi yapısından dolayı,
kimisi doğal ve tarihi zenginliklerinden dolayı, kimisi de bilinmeyen
bir sebepten dolayı farklı adlar almıştır. Kimisinin adı halk arasında
söylene söylene zamanla değişikliğe uğramış, kimisinin adı ise tamamen
değişmiştir. Ancak hepsinin adının bir hikayesi, bir konuluş sebebi
var. Bunları il il sıralayarak açıklayalım…
Van
Van’ı Asur kraliçesi Semiramis kurdu. Bundan dolayı şehre
“Şahmirankent” adı verildi. Daha sonra Persler döneminde buraya Van
adında bir vali geldi ve şehri bayındır hale getirdiğinden şehre onun
adı verildi.
Uşak
Çocuk veya genç adının halk dilinden söylenişidir. Bazı rivayetlere
göre ise uşak (ayınla söylenişi) kelimesinin aşık kelimesinden geldiği
söylenmiştir.
Urfa
Eski adı “Orhoe veya Orhai”dir. Dah sonra Araplar tarafından “R”ya
çevrilmiştir. Bir diğer rivayete göre ise Kürtçeden gelmekte olup R
yani güneş demektir. Şehir Babil hükümdarı Ramis-Nemrut tarafından
kuruldu.
Tekirdağ
Adını, kıyı boyunca uzanan Tekirdağlarından almıştır.
Tokat
Eski adı “Komana Pontika”idi. Tokat adının Pontika adının halk arasından değişmiş şeklidir.
Trabzon
“Trapezus” sözcüğünden gelir. Anlamı dörtköşe’dir.
Tunceli
Burada bazı maden yataklarının bulunmasından dolayı şehre Tunceli adı verilmiştir. Yani tunçülkesi demektir.
Sakarya
Adını sınırları içinden geçen Sakarya nehrinden alır
Samsun
Eski adı “Amisos”dur. Samsun ismi bu kelimenin halk arasından değiştirilmesidir.
Sivas
Adının nereden geldiği konusunda her hangi bir kayda rastlanmamıştır.
Siirt
Siirt adının Keldani aslından geldiği ve şehir anlamına geldiği
söylenir. Diğer bir ravayete göre ise Sert kelimesinin bozulmuş
şeklidir.
Rize
Kafkas kökenli bir kelime olduğu sanılmaktadır.
Ordu
Eski adı “Kotyora”dır. Halk tarafından bu isim değişikliğe uğramıştır.
Niğde
İlkçağda bölgede Nagdoslular adlı bir kavim yaşadığından bu şehre
isimlerini vermişler. Arap kaynakları şehre “Nekide veya Nikde”
demişlerdir. Halk ise şehre Niğde adını vermiştir.
Nevşehir
Onsekizinci yüzyıla kadar şehir bir köydü ve adı “Muşkara” idi. Daha
sonra Nevşehirli Damat İbrahim Paşa köyünü geliştirdi ve yeni şehir
anlamında Nevşehir adını verdi.
Malatya
Hititler döneminde buranın adı “Meliddu”dur. Halk tarafından Malatya olarak değişmiştir.
Manisa
Yunanca Magnesya’dan gelmiştir. Türkler burayı alınca Manisa olarak şehrin ismini değiştirdiler.
Mardin
Mardin adı Süryanice’de Marde’den geldiği rivayet edilir. Romalılar
“Maride” Araplar ise “Mardin” adını vermişlerdir. Diğer bir rivayet
göre ise kürtçedeki Mer-din yani erkek, yiğit –görmek kelimesinden
geldiği söylenmiştir.
Muğla
Eski adı “Mobolla”‘dır. Türkler buraya daha sonra Muğla demişlerdir.
Muş
Bir rivayete göre süryanice’deki suyu bol anlamına glene Muşa’dan diğer
bir rivayete göre ise Şehrin kurucusu “Muşet’den gelmiştir
Karaman
İlk ismi Laranda’dır. Selçuklu ve Osmanlılarda ki ismi Larende idi.
Karamanoğullarının başkenti olduğundan buraya daha sonra Karaman adı
verildi.
Kahramanmaraş
Asıl adı Markasi’dir. Halk dilinde Maraş olarak değişmiştir. Kurtuluş
savaşında Fransızlara karşı şehirlerini kahramanca savunduklarından
meclis tarafından ll Şubat 1922′de kahraman ünvanı verildi.
Kars
MÖ: 130-127 yılında buraya yerleşen Karsak oymağından dolayı şehre kars
adı verilmiştir. Kars kelimesinin anlamı ise deve ya da koyun yününden
yapılan elbise veya şal kuşağı anlamına gelir.
Kastamonu
Şehrin eski adı “Tumana”dır. Buraya daha sonra Gas-Gas isimli bir kavim
yerleşti. İşte Kastamonu Gas ve Tuman’ın birleşmesinden meydana
gelmiştir.
Kayseri
Romalılar Mazaka adlı şehri alınca buraya Kaysarea adını verdiler. Yani
İmparator şehri anlamına gelir. Daha sonra Kayseri olarak halk arasında
yayıldı
Kırşehir
Kır ve Şehir kelimesinin birleşmesinden oluşmuştur.
Kocaeli
Orhan gazi döneminde bu bölgeyi feth eden Akçakoca isimli komutandan dolayı buraya Kocaeli denildi.
Konya
İsa’dan önce 47-50 ve 53 yıllarında Hıristiyan azizlerinden St. Paul
burayı ziyaret etti ve şehir önemli bir dinsel merkez olarak gelişti.
Bu nedenle Hıristiyanlar ona, “İsa’nın tasviri” anlamına gelen
“ikonyum” adını verdiler. Abbasiler burayı alınca “Kuniye’ye”
çevirdiler. Türkler bu ismi Konya olarak değiştirdi.
Kütahya
Frigler buraya “Katyasiyum veya Katiation” adını vermişlerdir. Daha sonra yöre halkı buraya Kütahya demiştir.
İstanbul
MÖ. 658 yılında Megara kralı Byzas tarafından kurulduğundan bu şehre kurucusundan dolayı Bizantion adı verilmiştir.
Roma imparatoro Marcus Avrelius döneminde imparatorun manevi babasının adıyla “Antion” olarak anıldı.
Bizans İmparatoru Konstantin bu şehri yeniden kurunca buraya kendi
adını verdi. Şehre “Konstantin veya Konstanpolis” adı verildi. Araplar
“Kostantiniye, Romalılar Konstantinopolis” demişlerdir. Daha sonra bu
ismin kısaltılmış şekli olan “Stin-polis” deyimi kullanıldı. İşte
İstanbul bu “Stin-Polis” şehrinden türetildi.
Türkler burayı alınca Müslüman şehir anlamında “İslambol” adını verdiler. Fakat daha sonra İstanbul olarak değiştirildi.
İzmir
Şehrin asıl adı “Smyrna”dır. İzmir kelimesi smyrna’nın halk arasındaki
kullanış şeklidir. Homeros destanlarında bu kent ismini Kıbrıs Kralı
Kinyras’ın kızı Smyra’dan alır ve tanrıça Artemis İzmirli’dir. Kimi
kaynaklara göre de, İzmir şehrini ilk kuran Hititler değil,
Amazonlar’dır. (Hititler de buraya Navlühun adını vermişlerdir.
Gaziantep
Şehrin eski adı Ayıntab’dır. Kelime anlamı, pınarın gözü demektir. Halk
bunu Antep olarak değiştirmiştir. Halk Kurtuluş savaşında Fransızlara
karşı başarılı bir savaş verince 6 Şubat 1921′de çıkartılan bir yasayla
Gazi ünvanı verildi.
Gümüşhane
Burada daha önceleri gümüş madenleri olduğundan, bu şehre Gümüşhane denilmiştir.
Edirne
Romalılar döneminde imparator Hadrianus tarafından kurulduğu için şehir
“Hadrianopolis” dını alır. Hadrianus’un şehri anlamına gelen bu sözcük,
sonradan değşimlere uğrayarak Edirne halini aldı.
Elazığ
1834 yılında Mezra denilen yerde kuruldu.1862 yılında buraya o sıradaki
padişah Abdülaziz’in onuruna “Mamuretülaziz” adı verildi. Bu ismi uzun
bulan halk onu Elaziz olarak kısalttı. 1937 yılında Elazığ’a çevrildi.
Elazığ
Erzincan ovasından adını alır. Ezirgan diye halk tarafından söylenir. Buranın eski adı Eriza’dır.
Erzurum
Ardı Rum kelimesinden gelir. Yani Rum toprağı demektir. Diğer bir
rivayete göre de Selçuklular buraya Erzen-Rum demişlerdir. Erzen darı
demektir. Şehir o zamanlar bir tahıl ambarı olarak kullanılmıştır.
Eskişehir
Eski adı Doylaion’dur. 1080 yılında Türkler burayı ele geçirdi. 1175
yılında burasını Bizans geri aldı. Kılıçarslan bu şehri daha sonra geri
alınca, ona “Bizim eski Şehrimiz” anlamına gelen Eski Şehir adını verdi.
Diyarbakır
Bakır ülkesi anlamına gelmektedir. Bu ismin kaynağı Diyar-ı Bekir’dir.
Bekir’in memleketi anlamına gelir. Bunun nedeni de Bekir b. Va’il adlı
Arap göçebe boyunun buraya yrleşmiş olmasından kaynaklanır.
Diyarbakır’ın eski adı Amid veya Amed’dir. Gelen veya bizim anlamına
gelir. Dede Korkut kitabında Amid’e Hamid de denilmiştir.
Denizli
Deniz-ili kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. İl eski Türkçe’de
ülke, memleket anlamına gelir. Yani deniz memleketi denilir.Bir diğer
rivayete göre de kelimenin aslı domuz-ili’dir. Bu da bölgede domuz
çokluğundan kaynaklanmaktadır.
Çanakkale
Marmara ve Ege denizlerini birleştiren Boğaz’daki şehir ve kasabaların
en büyüğü ve il merkezidir. Boğazın doğu kıyısında ve en dar yerinde
kurulmuştur. Burada denizini şekli tıpkı bir çanağı andırır. Bugünkü
ismini buradan alır.
Çankırı
İlkçağda “Gangra” kalesinin eteğinde kuruldu. İsmini Gangra kalesinden
alan Çankırı’ya yakın zamana kadar Çangırı ve Çenğiri deniliyordu.
Çorum
Rivayete göre Çoğurum kelimesinden türetilmiştir. Bu da bölgede zamanında Rumların çoğunluğu oluşturmasından kaynaklanmaktadır.
Bursa
Eski çağlardaki Bitinya bölgesinin başkentidir. Buraya kurucusu Bitinya kralı Prusias’ın adı verildi. (MÖ: ll.yüzyıl)
Burdur
Eski adı Askaniya’dır. İsmini yanında kurulmuş olduğu Burdur gölünden alır.
Bolu
Önceleri Bithynion Romalılar döneminde ise Claudiopolis adı verildi.
Türkler burayı alınca Claudiopolis sözcüğünü kısaltıp sadece polis
dediler. Daha sonra bu da halk dilinde değişerek Bolu oldu.
Bitlis
Kimi tarihçilere göre, “Bageş” ya da “Pagiş” sözcüklerinden türemiştir.
Kimilerine göre de Büyük İskender’in komutanı “Lis” ya da “Badlis”
burada bir kale kurmuş. Bitlis sözcüğü bu komutanın isminden
kaynaklanıyormuş.
Bingöl
Buradaki bir çok göllerden dolayı bu isim kendisine verildi.
Bilecik
Bizanslılar döneminde burada Bilekoma adlı bir kale vardı. Osman bey burayı alınca bu adı Bilecik olarak adını verdi.
Bayburt
Eldeki kaynaklara göre kasabanın ortaçağdaki adı “Paypert” ya da “Pepert” idi. Bayburt adı buradan gelmektedir.
Balıkesir
Şehrin adının eski hisar anlamına gelen Paleokastio’dan türediği
sanılmaktadır. Halk arasında dolaşan bir söylentiye göre de balı çok
anlamına gelir. Çünkü Kesir Arapça’da çok anlamına gelmektedir.
Ağrı
İsmi sınırları içindeki “Ararat” dağından alır. Çok eski çağlarda
yeryüzü korkunç bir su baskınınına uğradı.(Nuh Tufanı) Nuh peygamber
bütün canılardan bir çifti alarak bir gemiye bindirdi. Gemi Cudi (İslam
kaynaklarına göre) (Hristiyan kaynaklarına göre de Ararat – Ağrı)
dağına kondu. Ararat, önce aran sonra da Ağrı adını aldı.
Aksaray
Selçuklu Sultanı İzzettin Kılıçarslan, şehirde cami, medrese, kümbetler
ve büyük ve beyaz bir saray yaptırdı. Şelir “Aksaray” adını işte bu
beyaz saraydan aldı.
Amasya
Amasya şehrini tarihçi Strabon’a göre Amazon karalı Amasis kurdu ve ona Amasis kenti anlamına gelen “Amasesia” ismini verdi.
Aydın
İlk olarak Argoslar tarafından kuruldu. Anadolu beylerinden Aydınoğlu
Mehmet bey’den aldı. Aydın, Mehmet beyin babasının ismidir.
Artvin
İskitler tarafından kuruldu. Artvin sözü iskitçe’dir.
Antalya
MÖ ll.ci yüzyılda Bergama karalı Attalos ll tarafından kuruldu. Şehir
önceleri ismini kurucusundan aldı ve Attaleia adıyla anıldı. Daha sonra
bu isim Adalia, Antalia ve en son Antalya şekline dönüştü.
Ankara
İslam kaynaklarında Ankara’nın adı Enguru olarak geçer. Kimilerine göre
Ankara sözü Farsça “Üzüm” anlamına gelen Engür’den, ya da Yunanca’da
Koruk anlamına gelen”Aguirada’dan türemiştir.
Bazılarına Hint-Avrupa dillerindeki “Eğmek” anlamına gelen Ank ya da
Sankskritçe de; “Kıvrıntı”,, anlamına gelen ankaba’dan veya Latince’den
çengel anlamına gelen uncus’dan türediği ileri sürülmektedir. Frig
dilinde Ank “engebeli, karışık arazi anlamına gelir.” Şehrin diğer
isimleri; Ankyra, Ankura, Ankuria, Angur, Engürlü, Engürüye, Angare,
Angera, Ancora, Ancora ve son olarak Ankara şeklini almıştır.
Antakya
MÖ 300 yıllarında Makedonya Kralı Seleukoz bu yörede Antakya’yı kurdu
ve şehre babasının ismi olan Antiokhia adını verdi. Zamanla büyüyen
kent, başkent halini aldı.
Afyonkarahisar
Afyon türkülerinde sık sık “Hisar” sözcüğü geçer. “Hisarın bedenleri
çevirin gidenleri” Bu hisar sözcüğünün Afyon türkülerinde sık sık
yinelenmesi nedensiz değildir. Eski adı Akroenos olan şehri Selçuklular
uzun süren bir kuşatmadan sonra ele geçirdiler. “Hisar” kuşatma
anlamına gelir. Acılarla elde edilen yere “Karahisar” dediler ve orada,
kara taşlardan bir kale kurdular. Onaltıncı yüzyılda bölgede afyon
yetiştirlmeye başlayınca, Karahisar’ın başına bir de Afyon eklendi ve
şehir “Afyonkarahisar” adını aldı.
paylasım ıcın tesekkurler....
